Een van de dingen die me sterk is bijgebleven bij een ontmoeting met een aantal docenten uit het democratisch onderwijs (bij een bijeenkomst van destijds Operation Education): zij kregen leerlingen binnen die op hun oude school een rugzakje hadden, echter bleken de docenten in het Democratisch Onderwijs daar in de praktijk niet of nauwelijks meer iets van te merken. Dat geeft te denken!
Er wordt veel geschreven over de toename van het aantal leerlingen met een rugzakje in het onderwijs; AD(H)D, PDD-NOS, autisme, asperger, hoogbegaafdheid, HSP, dyslexie, dyscalculie, … . Er is ook een schrikbarend aantal leerlingen dat thuiszit. Vanuit mijn ervaring met mensen (als leidinggevende, projectleider, coach, lerarenopleider, moeder en zelf mens zijnde) ben ik meer en meer tot de conclusie gekomen dat we de plank misslaan. Dat ook de hierboven genoemde labels horen bij de oude systemen. Het is nu tijd om de kwaliteiten en talenten die deze leerlingen hebben en nog niet gezien worden te gaan zien en ontdekken.
Als je het onderwijs als ecosysteem zou beschouwen dan is het eerder het geval dat dat ecosysteem te eenzijdig is om een vruchtbare omgeving te bieden voor de ontwikkeling van een groot deel van de diversiteit die bestaat tussen mensen.
– Wat nu als je leert via je lijf, ook wel kinestetisch lerend genoemd? Dan wordt je leren belemmerd doordat in de meeste onderwijssituaties je gedwongen wordt om stil te zitten, ook zijn de meeste leermaterialen en methoden gebaseerd op visuele en auditieve input.
– Of stel je leert top-down, vanuit verbanden (zoals bij beelddenkers en veel hoogbegaafden)? Veel methoden zijn gericht op het analytisch, rationele, logische denken, stof is in stukjes geknipt die sequentieel wordt aangeboden zonder eerst het geheel te geven. Voor top-down denkers is dat los zand wat alleen met stampen gereproduceerd kan worden zolang niet de kapstok wordt geboden die voor jou nodig is om het inzicht te verwerven.
– Meerdere studenten op de lerarenopleiding lopen er tegenaan dat leerlingen de grootste moeite hebben met contextrijke vragen. Wat nu als je niet talig bent? Dan stroom je af naar het VMBO …
Afstromen? Hoezo afstromen?
Zijn niet-talige (en/of beelddenkers, kinestetische lerenden, …) leerlingen minder slim? Nee, natuurlijk niet, ze hebben alleen andere talenten en kwaliteiten en daarom iets anders nodig dan (nog) in de meeste onderwijssituaties geboden wordt. Maar de term afstromen alleen al geeft deze leerlingen mee dat ze minder zouden zijn.
Laat ik meteen duidelijk zijn: ik wil hier niet mopperen op scholen en docenten, veel van hen lopen hier even hard tegenaan en er zijn al meerdere voorbeelden waar andere onderwijssituaties worden ontwikkeld en aangeboden. Wat ik wel wil is aansluiten op de post “Loslaten” en aandacht vragen voor de kinderen die nu niet worden gezien voor wie ze zijn. Het is tijd om het eenzijdige pad van analytisch, logisch rationeel denken niet meer als enige maat te zien; daaruit vloeit de verdeling VWO/HAVO/VMBO voort. In plaats daarvan is een verrijking van het ecosysteem nodig. Het huidige onderwijssysteem werkt voor een deel van de leerlingen blijkbaar goed, laten we dat dan ook niet weggooien maar kijken hoe dat voor die doelgroep geoptimaliseerd kan worden.
Daarnaast mogen we gaan zien dat er een echte diversiteit nodig is in het onderwijs. Door voor de leerlingen waarvoor het niet werkt met die leerlingen te gaan kijken hoe zij floreren, waar hun talenten en interesses liggen en hoe ze die het beste kunnen ontwikkelen. Door de rugzakjes niet te zien als een probleem van de leerling maar als een aansporing om onderwijs te ontwikkelen dat die leerling dient.
Rest me nog om te verwijzen naar de uitspraak van Albert Einstein hierboven.